1940-1945; Is voetbal oorlog?

In het kader van onze voorbereiding op het 60-jarig jubileum de tweede episode. U weet dat ik gevraagd ben om de ‘toestand in de historie van HZVV’ te beschrijven. Dit keer zijn wij aangekomen wij een moeilijke periode uit onze historie. Maar voordat ik u daar nog het één en ander over vertel, neem ik u mee naar 12 augustus 1998. Dit alles in het kader van ons en het door Rinus Michels aangeduide thema: voetbal is oorlog? Hoe is voetbal in de oorlog?

Reeds jaren heb in mijn persoonlijke archief voor u een artikel bewaard van 12 augustus 1998. Op dat moment is de oorlog in Bosnië-Herzogowina al grotendeels voorbij, meerdere van ons hebben dat wel van zeer nabij meegemaakt. Op 12 augustus echter moet in kader van de Championen Liga Bayern Munchen (of all teams) spelen tegen Obilic uit Joegoslavie. Een club geleid door Zeljko Raznjatovic. Dit artikel heeft me (weer) doen beseffen dat ook de voetballerij een speelbal op de golven van wereldmisdadigers is of kan zijn. Zeljko is namelijk beter bekent als Arkan. Ook wel de Servische Adolf. Hij staat uitgebreid, in zwart uniform gestoken, met zijn manschappen op de foto bij een latgeschoten huis in Bosnië. ‘De foto’s roepen herinneringen op aan de beruchte einsatzgruppen van de SS’ schrijft mijn krant in dit artikel. De verwevenheid van dergelijke misdadiger, moordlustig beest, met de door ons zo ‘aanbeden’ voetbalsport doet ons realiseren dat er belangrijker zaken zijn, maar dat toch ook de voetballerij ‘misbruikt’ wordt. Overigens is officieel de vrouw van Arkan de president van Obilic, Arkan kan namelijk niet het land uit, hij krijgt immers onmiddellijk een enkeltje Den Haag (oorlogstribunaal). Voetbal misbruikt, voetbal is oorlog? Gelukkig niet, maar ook Koning Voetbal onkomt niet aan dictators en andere rampen. Gelukkig zijn er ook nog positieve berichten: vandaag (16 december 1999) hoor ik op TV Drenthe van een memisa-welzijnwerker (oorsprongelijk uit Roden) dat hij een zeer succesvol project heeft opgestart in Zambia. In combinatie met een voetbalwedstrijd wordt daar voorlichting geven tegen Aids. Vele honderden levens worden via belangstelling voor voetbal (die enorm is) gered van deze dodelijke ziekte.

Hoe was de toestand nu in de ons zo bekende oorlog? In 1981 (bij het 75-jarig bestaan) schreeft de toenmalige voorzitter van Olympia (een hele goeie) dat goed was dat in 1940 de voetbalafdeling van HZVV zelfstandig verder is gegaan. Nu is de datum van 20 mei 1940 altijd een van vraagtekens geweest. U kunt gerust zijn. Dit is (achteraf) slechts de officiele oprichtingsdatum van HZVV. De op 10 mei 1940 binnengevallen Germanen hadden daarmee niets van doen.

Op maandagmorgen 13 mei 1940, nog voordat hij begon bij zijn werk op de DOC, ging de jonge Willem Winters (naam is gefingeerd, rest waarschijnlijk ook) op zijn fiets naar de posterijen. Het rommelde in de verte, Winters een ferme knaap van de gereformeerde jongelingsvereniging, was niet bang. Vele wedstrijden had hij reeds gestreden in het Voetbalteam van Olympia. Hij was helemaal enthousiast over de kranteberichten die hij over football uit Engeland gelezen had in de courant. Wat zou hij graag eens gaan kijken bij Charton Athletic, Bolton Wanderers, Wrexham of Sheffield Wednesday. Wat een stoere knapen. Willem moet helaas kaas maken, maar heimelijk droomde hij van het bruine monster op de Engelse tapijtvelden, man dat was nog eens wat anders dan dat weiland achter Hotel Victoria. Willem kon echter z’n gedachten niet bij het voetbal houden. In de vergaderingen had secretaris Klaas Zwiggelaar al gezegd: “ondanks het oorlogsrumoer blijven wij bestaan’ om straks na de demobilisatie te zeggen ‘hier zijn we weer’. Demobilisatie, maar op vrijdag, nog maar drie dagen geleden waren de Duitsers met paarden, karren en enkele auto’s via het Hollandsche veld het Hoogeveen binnen gereden. Raar, want ‘s avonds d’r voor hadden zij nog de bruiloft van Rieks Zwiers en Dina Post gevierd. Al om vier uur was Willem al weer wakkter. Omdat vrijwel alle bruggen waren opgeblazen waren de Duitsters begonnen om met planken (van Roelof van Aalderen) een oversteek te maken bij de sluis. Op het gemeentehuis werd die rare roodwitte vlag met zo’n zwart kruis gehangen en burgemeester Tjalma was weggestuurd.. Wat mussen die duutsers hier toch, dat vroeg Willem zich af. ‘Wir reiten heute gegen England’ had ze horen zingen.

Juist enkele dagen geleden had hij met enkele spelers van het eerste uur met Olympia bestuurder Albert Rozeman, werkzaam op de gemeente secretarie voor en verantwoordelijk voor sociale zaken, afgesproken dat de voetbalafdeling een eigen naam zou krijgen. In overleg met het bestuur W. de Jonge, J. Jager, J. Baas, G. Bisschop en H. Masselink (die zelf ook speelde) was de naam OLVO was d’r uut e komen. Olympia Voetbal. 17 leden hadden zij al. Het bestuur had Willem d’r wel op gewezen dat hij dan nog wel zijn 5 cent contributie moest betalen. Maar dat was voor Willem al een groot probleem. Hoe lang had hij als arme fabrieksmedewerker niet moeten sparen om de 50 cent inleggeld bij elkaar te krijgen. Z’n jong vrouw zag ‘m al aankomen als hij nou al weer 5 cent moest betalen. Komende zaterdagavond moest er weer afgetrapt worden. Overdag moest Willem en zijn maten nog hard aan het werk! Mooi vond Willem de OLVO-kleuren. Dat prachtige witte shirt, net Leeds United, dan een opvallend rode broek en die rood-wit gestreepte kousen. Man, wat moest hij boven de tobbe staan de boenen om het groen en de koeistront d’r uit te krijgen. En dan zaterdagsavond naar bedde want morgen was d’r al vroeg kerk. Onderuit gezakt in de volksbanken achterin de kerk droomt Willem nog eens van de voetbalwedstrijd. Dat kon nog wel een mooi voetbalseizoen worden 1940/1941! Jammer dat de verrekte moffen ook kwamen kijken. Willem voelde zich dan toch niet zo op zijn gemak. Om geld te pakken voor in de collectebul, steekt hij zijn hand in de binnenzak van zijn jekker. Hé, daar zit nog wat. Och, helemaal vergeten de brief voor aanmelding van OLVO bij de N.V.B. te posten. Maandag in alle vroegte maar even langs de posterijen…want om met de woorden van Zwiggelaar te spreken “Olympia moet blijven bestaan en voortgaan de ingeslagen weg: Vaardig en sterk tot Gods eer”.

En zo is het gekomen dat de KNVB in 1965 moest melden dat niet het tot dan toe gehanteerde 8 januari 1949, maar 20 mei 1940 als oprichtingsdatum moest worden gehanteerd. De KNVB gaf middels koninklijk besluit aan dat HZVV in 1965 feitlelijk de wettelijk opvolger van OLVO is. Misschien moeten we die oude naam weer herstellen? Kunnen wel allicht Sent Waning als sponsor binnenslepen. En ‘Willem’ en z’n maten. Hoe verging het hen? In seizoen 1940 werd er volop gespeeld (OLVO-Bouw 7-3, OLVO-Boys 4-1, OLVO-Drenthina 10-3 -ook leuk voor dit seizoen-, OLVO- Oud HVV 11-1 en ga zo maar door). Overigens zijn de boys de Hoogeveense Boys. Het bestuur geeft in de notulen aan dat sprake is van een moeilijke situatie ten aanzien van het ledental. Met 17 leden kan men net geen 2 elftallen op de been brengen. Secretaris W de Jonge schrijft in die notulen: ‘laten wij het komend zomerseizoen weer flink aanpakken en niet op het bestuur mopperen, wat sommige leden nog wel eens graag mogen doen, maar laten wij als wij iets hebben dat niet naar onze zin is onze mond dan op de vergadering open doen, mits wij maar sportief blijven’. Wijze woorden zo’n 60 jaar geleden.

En verder? Zomercompetitie ’42 HZVV verliest de eerste wedstrijd met 6-0 van ACV. Uiteindelijk worden 9 van de 12 wedstrijden gewonnen. Ondermeer tegen plaatselijke teams: politie, gemeente werken, oud HVV, LCO Drenthe, kantoorbedienden en de arbeidsdienst uit Ten Arlo. Het aantal leden is 32, maar is er dan niets aan de hand? Zeker wel. Het ledental loopt bij voorbeeld terug doordat veel spelers in Duitsland moeten werken. Secretaris Albert Rozeman, die naast de gymnastiekbestuur (verantwoordelijk voor het voetbal) en de jongelingsvereniging CJMV Worde Gebouwd nog een belangrijk ‘nevenactiviteit’ heeft is gepakt. Van de vele ‘goede Nederlanders’ loopt het met Albert Rozeman niet goed af. In het kamp in Amersfoort hebben Arjen Plantinga (koster van Chr Geref kerk) en Gerrit Reinders nog een korte ontmoeting met Albert. Met z’n vieren houden ze een bidstond. In maart is hij door politiemannen van Droffelaar en Slagter gearresteerd en mishandeld en na maanden van marteling (en zichtbare marteling van zijn eveneens gearresteerde vader Steven) wordt hij op 6 juni 1944 (D-day!) in de duinen bij Overveen gefusilleerd. Volgens de advertentie: 30 jaar en verloofd met Lammie ter Stege. Als wij dan naar de beelden op de vierde mei kijken, moeten we weten dat daar één van de ‘oprichters’ van HZVV, een actief man, die ondanks een zwakke gezondheid, heeft gestreden voor en het leven heeft gelaten voor de vrijheid. Uit een uit de gevangenis gesmokkelde brief: ‘dit offer brengen wij graag, Jongens blijf flink’.

De voetbalafdeling van Olympia zal al vanaf 1943 het moeilijk hebben om door te gaan. De duitse bezetter eiste van Olympia een loyaliteitsverklaring te tekenen. De vereniging heeft dit geweigerd en vervolgens is in mei 1943 de laatste ledenvergadering gehouden. Op 17 juni 1945 werd de eerste ledenvergadering na de oorlog gehouden. Rozeman is tijdens deze vergadering uitgebreid herdacht. Laat ons stil zijn.

Tot zover de toestand van HZVV in de oorlogsjaren. Volgende keer de ‘wederopbouw 45-50’.

E.B.J. Kreuzeman.